Tijdens het Schoon Water symposium in Den Bosch op 12 maart 2014 zijn de resultaten van Schoon Water besproken, is de innovatieprijs uitgereikt en is -onder impuls van transitiehoogleraar en gastspreker Jan Rotmans- vooruitgekeken naar de toekomst. Via twitter was de dynamiek van het symposium goed te volgen (#schoonwater, @janrotmans, @overschoonwater).
Rotmans kreeg flink ‘vuur’ in de Schoon Water forumdiscussie : hij riep de ruim 100 aanwezigen op in 2025 een bestrijdingsmiddelenvrij Brabant te realiseren: “de gemeenten zijn al bijna zover, de landbouw kan het ook”. Over de haalbaarheid van dit idee waren de aanwezigen sterk verdeeld. Met het overhandigen van een Schoon Water voetbal aan Jan Rotmans, gesprekleider Hanneke Koppers en de prijswinnaar wethouder Eric van den Dungen sloot projectleider Peter Leendertse van CLM het symposium af.
De aftrap, door Johan van den Hout, gedeputeerde provincie Noord-Brabant
Johan van den Hout gaf de aftrap voor het symposium. Hij gaf aan als opdrachtgever namens de stuurgroep trots te zijn op de behaalde resultaten. Ook maakte hij duidelijk dat het project de komende twee jaar verder gaat, met als hoofdopdracht de behaalde resultaten te verankeren. Het landelijke verbod op chemiegebruik op verhardingen en in openbaar groen eind 2015 is daarbij een steun in de rug van de Brabantse ambities.
Flitsende start, door Jan Rotmans, friskijker en dwarsdenker, Erasmus universiteit Rotterdam
Het symposium kwam direct op stoom dankzij de inspirerende sessie van friskijker en dwarsdenker Jan Rotmans en zijn kijk op de veranderende wereld: “We zitten midden in een transitie: ‘Oude’ instanties en ‘oud denken’ horen bij het verleden. Het nieuwe denken zónder die instanties heeft de toekomst”. Hij twijfelt even of de Schoon Water aanpak wel een transitie is en komt tot de conclusie dat het een transitie is in denken van chemie naar niet-chemie. De verandering komt van onderop, boeren en gemeenten gaan aan de slag en de overheid treedt minder limiterend en meer faciliterend op.
Jan Rotmans waarschuwt voor het volgende idee: de uitrol van Schoon Water is de volgende stap, maar die vergt een andere aanpak dan de aanpak tot nu toe. Eerst ging het over de voorontwikkeling en de take-off van het terugdringen van chemiegebruik, de volgende stap, de acceleratie, vergt andere manieren van werken. Volgens Rotmans gaat de moeilijkste stap nog komen: hoe kom je van 25% Brabants areaal naar 100%. Dat vraagt om een aanpak met andere prikkels, inclusief duidelijke regels. Een andere tip van Rotmans: leg de succesfactoren vast, zodat je succes niet afhankelijk is van individuen, maar overgenomen kan worden door anderen.
Nuchtere midvoor, Eric van den Dungen, wethouder van Haaren 
Eric van den Dungen maakte als door de wol geverfde bestuurder op geheel eigen wijze een nuchtere analyse van het succes van de chemievrije aanpak in Haaren. Eigenlijk sloot zijn verhaal naadloos aan bij het pleidooi van Rotmans voor een aanpak van onderop. Gedeelde verantwoordelijkheid en samenwerking staat centraal bij de aanpak van de gemeente Haaren. Burgers zijn via de sportverenigingen nauw betrokken bij het onderhoud van de velden, voelen zich verantwoordelijk en worden zo bewust van de kracht van chemievrij beheer en de bescherming van het water in de eigen gemeente. Wethouder Eric van den Dungen: “Onze burgers zijn actief en we stimuleren hen zelf verantwoordelijkheid te nemen, ook voor goede sportvelden. Vanuit de gemeente hebben we gezorgd voor de juiste machines. De sportvelden zijn beter dan ze ooit zijn geweest”.
Het resultaat telt, Peter Leendertse (CLM), projectleider Schoon Water voor Brabant.
Na de flitsende start en de nuchtere aanpak was het tijd voor een blik op de resultaten en op de kracht van de Schoon Water aanpak. De cijfers die Peter Leendertse presenteerde spraken voor zich: een groei naar 8.000 ha deelnemend landbouwareaal met 350 deelnemers in 11 grondwaterbeschermingsgebieden, met 85% deelname en sterke reductie van milieubelasting van grondwater en oppervlaktewater. En 14 van de 16 gemeenten chemievrij in de grondwaterbeschermingsgebieden. Echter slechts 2 grote bedrijven (Kempen airport en Bavaria) die chemievrij werken. In de verbreding naar heel Noord-Brabant spelen de praktische Schoon Water win-win maatregelen een cruciale rol. En ook hier is sprake van een sterke groei naar inmiddels 40.000 ha met 350 deelnemers (loonwerkers en telers). Dit is 25% van het areaal van de deelnemende teelten. Het project is geen pilot meer, het is een ontwikkeling naar de gehele regio. Kosten van het project zijn per ha sterk gedaald en het eigenbelang van deelnemers is duidelijk aanwezig. Peter Leendertse schetste tenslotte de zeven sleutels tot succes, zoals sleutelfiguren, samenwerking & draagvlak, stok achter de deur, maatwerk & praktische maatregelen, meetbare resultaten, innovatie en communicatie.
Laatste minuten van de eerste helft, Ren je rot met Sandra Verheijden en Johan Elshof
In deze sessie kwamen de deelnemers van het symposium zelf in actie. Door zelf positie te kiezen in het vak ‘eens’ of ‘oneens’ konden de deelnemers hun mening geven over diverse stellingen.
Landbouw, Sessie met Johan Elshof (ZLTO)
Bij landbouw gaven de stellingen aanleiding tot goede discussies. Een van de stellingen was: De Schoon Water aanpak is nu ‘panklaar’ en kan zo uitgerold worden naar de andere provincies en Vlaanderen. De meerderheid was het daar niet mee eens. Zo eenvoudig is het niet. Elk gebied heeft zijn eigenheid. Een van de deelnemers die het er wél mee eens was lichtte zijn overtuiging toe: “De Schoon Water aanpak kent voldoende ingrediënten om ook elders, in andere samenstelling, succesvol toegepast te worden.”
Stedelijk gebied, Sessie met Sandra Verheijden (Brabant Water)
Bij stedelijk gebied kwam het aanstaande verbod op middelen op verhardingen en groen uitgebreid aan de orde. De stelling: Nu het verbod (eindelijk) duidelijk is, zijn we klaar. kreeg weinig voorstanders. De meeste deelnemers waren er van overtuigd dat het uitwisselen en vernieuwen van kennis uitermate belangrijk is om te zorgen dat chemievrij beheer in het stedelijk gebied overal succesvol wordt. Er zijn voldoende goede voorbeelden. De meesten vonden ook dat voor sportvelden enkele jaren extra nodig zijn om alle velden met succes om te laten schakelen. De bodem heeft deze tijd nodig.
Rust
Tijdens de rust hebben de deelnemers fiks doorgepraat @overschoonwater en deels genoten van de voorjaarszon.
Felle tweede helft, forumdiscussie onder leiding van Hanneke Koppers (Waterschap Aa en Maas)
In de forumdiscussie met Sjaak Sprangers (Duinboeren), Guiljo van Nuland (Brabant Water), Ernest de Groot (Brabantse waterschappen), Peter Brouwers (ZLTO), en Johan van den Hout (gedeputeerde provincie Noord-Brabant) bleken deze stuurgroepleden aardig op een lijn te zitten: doorgaan met dit succes, elkaar scherp houden, en op weg naar verankering. Belangrijk blijft een mix van stimuleren overtuigen en handhaven, kortom de wortel, preek en zweep. De wortel trekt de voorlopers over de streep, de preek het middenveld, en de achterblijvers komen pas in actie als de zweep zwaait. De Brabantse gemeenten in Schoon Water zijn daarvan het perfecte voorbeeld. Enkele gemeenten (zoals de voorlopers Eindhoven en Bladel) waren al voor het project begon chemievrij, de grote groep gemeenten (zoals Den Bosch, Haaren en Waalwijk)zijn als peloton aangesloten, en enkele gemeenten (zoals Roosendaal en Bergen op Zoom) hebben nu met het landelijke verbod geen keuze meer.
De ‘side kicks’ Rien Klippel (Waterschap Scheldestromen) en Jan Rotmans brachten ‘vuur’ in de discussie. Klippel gaf aan dat het belangrijk is de komende jaren voortvarend verder te gaan, want “iets half doen, betekent iets niet doen”. Rotmans vond de stellingen en de gezamenlijkheid veel te braaf. Hij riep op om de lat hoog te leggen: ‘Laten we met elkaar afspreken: over 10 jaar Brabant bestrijdingsmiddelenvrij!’. @janrotmans: ‘kan Brabant in 10 jaar tijd zonder bestrijdingsmiddelen in de landbouw en in gemeenten? Ja, dat kan bij opschaling van schoon water project.’
Met name de deelnemers uit de landbouw reageerden met ongeloof. Peter van Beers, innovatieve landbouwdeelnemer aan Schoon Water: ‘U bedoelt zowel gemeenten als landbouw???’ Forumdeelnemers Peter Brouwers en Sjaak Sprangers verwoorden de gevoelens van de landbouwdeelnemers: ‘als exporterende en concurrerende Brabantse landbouw is dat niet realistisch’.
En de winnaar is….., door Johan van den Hout
Na de boeiende tweede helft maakte Johan van den Hout de innovatieprijswinnaars bekend. Hij bedankte alle 17 inschrijvers en de 7 genomineerden. Via een filmpje van de top 3 kregen de aanwezigen inzicht in de innovaties en de mensen achter deze innovaties. De aanpak van de gemeente rondom chemievrij sportveldenbeheer werd door de jury gekozen als beste innovatie en ontving € 2.500,-. De jury roemde vooral de gedeelde verantwoordelijkheid en samenwerking bij de aanpak van de gemeente Haaren. Wethouder Eric van den Dungen en gemeenteambtenaar Ad van de Ven waren verrast en trots. Ad van de Ven maakte in de wandelgangen na afloop duidelijk dat de prijs ten goede gaat komen aan de voetbalverenigingen, als steun in de rug voor hun succesvolle aanpak van het chemievrije beheer van hun velden. De tweede prijs ter waarde van € 1.500,- was voor Pieter Verschure van het bedrijf Croyse Loop. Deze bolchrysantenteler kweekt zijn gewas sinds één jaar op biologisch afbreekbare folie. Dit levert hem én het water verschillende voordelen: hij gebruikt minder bestrijdingsmiddelen, minder meststoffen én minder irrigatiewater. John Dictus van Boomkwekerij Dictus-Hereijgers ontving de derde prijs ter waarde van € 1.000,-. Hij ontwikkelde samen met anderen een pneumatische schoffel. Deze schoffelt tussen de rijen jonge bomen en in de rijen wordt het onkruid verwijderd door een harde luchtstraal die onkruid aanpakt, maar waar de boompjes geen last van hebben. Klik hier voor de film over de prijswinnaars.
De verlenging
Met het overhandigen van een Schoon Water voetbal aan Jan Rotmans, gespreksleider Hanneke Koppers en de prijswinnaar wethouder Eric van den Dungen sloot projectleider Peter Leendertse van CLM het symposium af en was het tijd voor napraten en een hapje en drankje.
