Veehouders en natuurbeheerders geven vee ontwormingsmiddelen om de dieren te beschermen tegen wormen. Die middelen komen via de mest in de bodem of het water terecht, ook in natuurgebieden. Dat kan negatief uitpakken voor de biodiversiteit. Provincie Zeeland, Evides Waterbedrijf, Waterschap Scheldestromen, Stichting Het Zeeuwse Landschap en ZLTO willen daar wat aan doen. In het project Schoon Water voor Zeeland en ondersteund door adviesbureau CLM, verzamelen ze kennis, verspreiden ze informatie en verkennen ze alternatieven. Vorige week organiseerden ze daarover twee bijeenkomsten.
Effecten van ontwormingsmiddelen op de omgeving
Veel van de werkzame stoffen in ontwormingsmiddelen zijn slecht afbreekbaar en komen via de mest van het vee in de bodem en/of het water terecht. Daar blijven de middelen lang aanwezig: sommige stoffen kunnen nog maanden tot jaren vastgesteld worden en ze behouden al die tijd hun giftigheid. Uit onderzoek blijkt dat ontwormingsmiddelen, waaronder middelen met de werkzame stof ivermectine, schadelijke effecten hebben op insecten die in en op de mest leven.
Effecten op overige insecten
Uitwerpselen van behandelde paarden en koeien in Spanje bleken 70% minder insecten te herbergen dan de mest van vee dat niet met ontwormingsmiddelen was behandeld. Onderzoek met ontwormde pony’s in Nederland laat zien dat in hun mest een duidelijke afname van het aantal larven van mestvliegen optrad. Ook bleek een duidelijke afname van het aantal volwassen mestvliegen bij een toenemend gebruik van ontwormings-middelen. Andere stoffen, bijvoorbeeld in middelen die gebruikt worden voor de bestrijding van vliegen in de stal of op het vee, kunnen ook negatieve gevolgen hebben voor de insectenfauna.
Het belang van insecten
Veel insectensoorten gebruiken de mest van vee als voedsel of om er hun eitjes in te leggen. Zo zorgen de insecten voor afbraak van de mest en vervullen op die manier een belangrijke rol in de ecologische cyclus. Bovendien dienen insecten als voedsel voor veel dieren. Door ontwormingsmiddelen en insecticiden nemen de aantallen insecten af. Zo is er minder voedsel voor weidevogels zoals grutto en kievit, maar ook voor zoogdieren als spitsmuis, egel, das en vleermuizen. In ingekorven vleermuizen en boerenzwaluwen zijn in Nederland werkzame stoffen vastgesteld, die waarschijnlijk afkomstig zijn van anti-vliegenmiddelen. Insecten vormen het stapelvoedsel voor veel diersoorten en zijn daarom van groot belang.
Kennisdeling in Middelburg en Saeftinghe
Op 10 en 14 december kwamen in totaal circa 100 mensen samen in het Bezoekerscentrum Saeftinghe en bij Waterschap Scheldestromen te Middelburg. Voornamelijk pachters (veehouders) en verpachters (namens de Zeeuwse terreinbeherende organisaties) waren geïnteresseerd, maar ook adviseurs uit de watersector, ecologen, veeartsen en onderzoekers. De deelnemers discussieerden en deelden hun kennis. CLM presenteerde de informatiefolder.
Alternatieve maatregelen
Het is mogelijk om het gebruik van ontwormingsmiddelen terug te dringen. Met slim weidemanagement, aanwezigheid van antiparasitaire kruiden, en dierverzorging zijn de middelen veelal niet nodig. Hiervan passeerden enkele voorbeelden gedurende de dag. Dieren in goede conditie bouwen immuniteit op tegen veel voorkomende wormen. Veehouders geven aan dat volstaan kan worden met eenmaal ontwormen van jongvee; voor volwassen dieren is ontworming dan niet nodig. Als er toch ontwormd moet worden, kan gekozen worden voor middelen die minder schadelijk zijn voor het milieu.
Positieve lijst gewenst.
Van een aantal middelen is bekend dat het beter is om ze niet te gebruiken vanwege ongewenste neveneffecten. Een onderbouwde positieve lijst van geschikte middelen is echter niet voorhanden. Veehouders en terreinbeherende organisaties hebben hier behoefte aan, bleek tijdens de bijeenkomsten. De projectleden gaan na of deze lijst gemaakt kan worden.
Meer informatie
Lees en/of download de folder en de presentaties:
- Folder Gebruik chemische middelen bij vee, in relatie tot biodiversiteit op (natuur)terreinen (pdf).
Wilt u deze folder graag op papier ontvangen? Deze is verkrijgbaar bij de deelnemende organisaties. - Projecttoelichting, powerpointpresentatie Joost Lommen, CLM, in pdf
- Poep moet leven! Powerpointpresentatie, Jeroen Helmer, in pdf
- Powerpointpresentatie het gebruik van middelen in natuurgebieden, over wormen, maden en vliegen, Overschelde, in pdf
- Powerpointpresentatie Interreg-project grenspark Groot Saeftinghe (natuur en landbouw), in pdf
- Powerpointpresentatie literatuur over ontwormingsmiddelen en natuur, CLM, in pdf
Vragen of opmerkingen?
Neem contact op met Joost Lommen (CLM Onderzoek en Advies), 0345 470 758, jlommen@clm.nl.
